Zdravi krvni sudovi su bitni za zdravlje općenito i za funkciju ekstremiteta. Većina bolesti arterijskih krvnih sudova je posljedica ateroskleroze i zahvata milione ljudi širom svijeta. Vezana za 30% svih smrtnih slučajeva na planeti, od čega je večina (80%) u srednje razvijenim i nerazvijenim zemljama. Aterskleroza je bolest zida krvnog suda kod koje vremenom nastaju naslage (plakovi) u zidu krvnog suda. Ove naslage dovode do suženja ili slabljenja zida krvnog suda. Bolesti krvnih sudova su uglavnom bez tegoba do trenutka katastrofalnog incidenta.

Napredovanjem bolesti moguć je nastanak dobro poznatih manifestacije ove bolesti: moždani i srčani udar, puknuće trbušne aorte te pojava rana na nogama ili amputacija ekstremiteta.  Nažalost ove manifestacije su nekada prvi znak bolesti kod: 75% moždanih udara, 50% boli/gangrena/rane na nogama ili amputacije te u 50% prsnuča aneurizme stomačne aorte. Posebno mjesto ima srčani udar koji je prvi znak bolesti srčanih arterija u 25% slučajeva.

Bolest krvnih sudova u uznapredovalom stepenu dovodi do poremećaja u cirkulaciji koji se mogu javiti generalizirano, ili na krvnim sudovima u pojedinim organima (srce, arterije vrata i mozga, arterije nogu i ruku, te u aorti). Kod pacijenata starijih od 50 godina, početni oblici ateroskleroze su prisutni: 75% (aorto-iliko-femoralno), 33-50% (karotiko-subklavijalno), 45% (koronarno-na srcu). Teški oblici u ovoj grupi pacijenata su prisutni kod: 17% (iliko-femoralno) i 17% (koronarno-na srcu). Dok lokalizacija koja zahvača više vaskularnih bazena (2-4 regije) je prisutna u početnom stadiju kod >82%, dok u teškom obliku je prisutna kod 13.4% populacije.

Tako ishemijski moždani udari i aneurizme stomačne aorte imaju prevalencu oko 3%, sa uspijehom blagovremenog operativnog tretmana >97% odnosno >95%. Iznenadno prsnuče aneurizme stomačne aorte ima incidencu od 5-10% i obično rezultira sa smrču na licu mjesta kod 1/2 pacijenata te još kod 1/4 u bolnici. Bolesti arterija donjih ekstremiteta u asimptomatskoj formi imaju prevalencu od 4-12% (dob 55-70g) odnosno 15-20% (dobi >70g). Dok, simptomatska forma– klaudikacija bolesti arterija donjih ekstremiteta ima prevalencu od 5% (dob 55-70g). Ishod boli u nogama radi bolesti arterija je u 1/4 pacijenata pogoršanje od čega 8% završi sa amputacijom. A kao najmarkantnija pojava kod bolesti arterija nogu sa klaudikacijom je češči srčanim udar (3-5x). 

Skrining

Za usporavanje odnosno ev. regresiju ove bolesti pored promjena stilova života, neophodna je preventivna terapija širokom paletom lijekova. Nažalost iako je toliko puno oboljelih od ove bolesti i bez obzira na postojanje izvrsnih terapijskih mogućnosti, samo mali broj ljudi je upoznat s preventivnim pregledima.

Preventivni pregled kojim se može detektovati rani asimptomatski stepen bolesti – jeste ultrazvučni skrining. To je bezbolan, neinvazivan, jeftin i kratk pregled. Cilj ovog kratkog skrininga je rano otkrivanje bolesti i razdvajanje populacije na zdravu i bolesnu. Praktično a radi širokog obuhvata populacije ovim pregledom inicijalno seradi kratki pregled uz stepenovanje bolesti te uključivanje terapije. Kompletan detaljan pregled se obavlja u narednom aktu u terminu koji se definiše prema težini bolesti i raširenoti boleti

Skrining obuhvata karotiko-subklavijalni bazen (žile kucavice vrata i ramena), abdominalnu aortu (glavnu krvna žilu u stomaku), te iliko-femoro-poplitealni sliv (arterije kardlice i nogu). Uz navedeno određivanjem lipidnog profila moguće je identificirati pacijenate pod rizikom za nastanak i komplikacije ateroskleroze.

Na području Bosne i Hercegovine, već u realizovani kratki skrininzi ove vrste. Prema rezultatima ovih pregleda, stručno osoblje i javnost su bili iznenađeni velikim brojem ljudi kod kojih je postojala ova bolest pogotovo teški stepen. Oko 3/4 pregledanih pacijenata imalo je neki stepen bolesti krvnih sudova. Od toga, 90% početni ili srednje teški stepen koji zahtijeva medikamentozni tretman. Nažalost 2/3 do 1/2 nije imala nikakvu ili adekvatnu medikamentoznu terapiju. Kod preostalih 10% pacijenata postojali u znaci da se radi o teškom obliku bolesti krvnih sudova koji bi zahtijevao endovaskularne intervencije ili vaskularne operacije. Detaljnim provjerama, teški stadij je dokazan kod oko 4-5% pacijenata.

Bolest karotidnih arterija (žila kucavica u vratu)

Arterijski krvni sudovi dostavljaju hranu, kisik i druge potrepštine do svih organa i tkiva. Karotidne arterije dostavljau 80% krvi ka mozgu, a kičmene arterije 20%. Zdravi krvni sudovi su mehki, elastični, bez naslaga. Tokom života, počinju se kompleksnim procesom taložiti naslage u krvnim sudovima poput kamenca u vodovodnim cijevima. Naslage se prvo talože u zidu krvnog suda, a onda, napredujući, talože se ka lumenu sužavajući ga. Napredujući, bolest dovodi do suženja ili začepljenja krvnih sudova. Kada suženje postane kritično ili kada nastane naglo začepljenje trombom, može se razviti klinička slika moždanog udara. Dvije trećine ishemijskih moždanih udara su vezane za uznapredovali stepen bolesti krvnih sudova. Prema svjetskoj statistici, godišnje 10-15 od 10.000 stanovnika dobije ishemijski moždani udar. Od toga 75% pacijenata koji su dobili ishemijski moždani udar uopće nisu znali da imaju bolesne krvne sudove. Godišnji troškovi liječenja pacijenata s moždanim udarom su ogromni. Naprimjer, u SAD iznose oko 58 milijardi dolara.

Koji su simptomi moždanog udara

Moždani udari mogu biti smrtonosni (30%) ili izazvati trajni odnosno prolazni neurološki deficit (potpuna oduzetost, slabost jedne strane tijela, ruke ili noge, vrtoglavica i konfuznost, poremećaj govora ili razumjevanja ili sljepilo). Ovaj prolazni deficit traje kod 66% pacijenata čak 12 mjeseci. Nekada moždanom udaru prethodi manji moždani udar s istim tegobama, ali one traju dva-tri dana. Ovakvi manji moždani udari mogu biti uvod u teški moždani udar koji se najčešće desi unutar 14 narednih dana.

Kako se vrši skrining-pregled

Dijagnoza inicijalnog ili uznapredovalog stepena bolesti može se postaviti ultrazvučnim pregledom. Tokom pregleda se mjere dijametri krvnog suda, brzine protoka, veličina i kvalitet naslaga, te zid krvnog suda. Ovim pregledom se može procijeniti stepen suženja i opasnost od toga. Pregled je bezbolan, jeftin i traje nekoliko minuta. Ove preglede rade angiolozi i vaskularni hirurzi koji su eksperti u interpretaciji nalaza.

Ko je pod rizikom od obolijevanja

To su stariji ljudi, oni s povišenim masnoćama u krvi, ljudi s visokim pritiskom, sa šećernom bolešću, pušači, oni koji imaju bolesti krvnih sudova srca, oni koji su skloni debljanju, neaktivnosti, s porodičnom sklonošću i ostali.

Terapijske mogućnosti

Vaskularni hirurzi su danas jedini ljekari koji mogu sprovesti sve vrste tretmana, od medikamentoznog, minimalno invazivnog endovaskularnog do hirurškog tretmana. Obavezno je prekidanje pušenja, kontrola pritiska, kontrola nivoa masnoća i šećera u krvi.

Šta su bolesti subklavijalnog sliva

Jednako kako se mogu “zakrčiti” krvni sudovi vrata to se može desiti i s glavnom ramenom arterijom (arterija subklavija). Od ove krvne žile polazi kičmena arterija (arterija vertebralis). Suženje ili začepljenje arterije subklavije na tipičnom mjestu remeti prehranu mozga. U ovakvim situacijama mogu nastati vrtoglavice ili slabosti u ruci. Skrining-pregledom se obuhvata i ovo stanje. Ukoliko se otkrije, moguće je suženje ili začepljenje razriješiti relativno jednostavnim intervencijama (stentiranje ili operacija)

Bolest trbušne aorte (proširenje - aneurizma abdominalne aorte)

Šta je aneurizma abdominalne aorte?

To je vrlo ozbiljno stanje koje predstavlja proširenje abdominalne (stomačne) aorte, nastalo kao posljedica lokalne slabosti zida krvnog suda. Sa starenjem, aorta postaje aterosklerotična što slabi njen zid, a kako je unutar ovog krvnog suda visok pritisak, dolazi do postepenog proširenja i nastanka aneurizme (vrećastog proširenja). Aneurizma raste dok ne pukne, a u aneurizmi se kod jednog broja oboljelih formira tromb. Prsnuće glavne stomačne krvne žile (abdominalne aorte) posljedica je teškog stepena bolesti ovog krvnog suda. Oko 75% onih kojima prsne abdominalna aorta nije znalo da ima ovu bolest. Prema statistici, 6 od 10.000 stanovnika godišnje dobije ovu bolest, godišnje 6 od 100.000 doživi prsnuće abdominalne aorte. Od toga, 50% umre na licu mjesta, a još 25% u bolnici. Smatra se da oko 3% stanovnika živi s nekim stepenom ove bolesti koji je operabilan ili podložan stentiranju, ukoliko se na vrijeme detektuje.

Koji su simptomi aneurizme aorte?

Oboljeli su uglavnom bez simptoma sve do puknuća aorte kada nastupa uglavnom fatalno krvarenje. Nekada krvna žila postane enormno velika te pravi mehanički problem u trbuhu (pulsirajuća masa u trbuhu, bolovi u trbuhu). Rijetko se tromb iz ove aneurizme otkine i začepi arterije karlice ili nogu, kada se pacijenti žale na bolove pri hodanju ili na promjenu boje prstiju nogu.

Kako se vrši skrining-pregled

Dijagnoza inicijalnog ili uznapredovalog stepena bolesti može se postaviti ultrazvučnim pregledom. Tokom pregleda se mjere: dijametar krvnog suda, brzina protoka, veličina i kvalitet naslaga, te zid krvnog suda. Ovim pregledom se može procijeniti stepen proširenja i opasnost od toga. Pregled je bezbolan, jeftin i traje nekoliko minuta. Ove preglede rade angiolozi i vaskularni hirurzi koji su eksperti u interpretaciji nalaza.

Koje pod rizikom od oboljevanja?

To sumuškarci pušači (koji su tokom života ispušili 100 cigareta), žene s porodičnom sklonošću za ovu bolest, znaci ateroskleroze ili aneurizmoze na drugim krvnim sudovima, visok pritisak i hronična opstruktivna bolest pluća.

Terapijske mogućnosti

Vaskularni hirurzi su danas jedini ljekari koji mogu sprovesti sve vrste tremana, od medikamentoznog, minimalno invazivnog endovaskularnog do hirurškog tretmana. Obavezno je prekidanje pušenja, kontrola pritiska, kontrola frekvence, kontrola nivoa masnoća i šećera u krvi.

Bolest arterija nogu

Šta je bolest arterija nogu?

To je vrlo ozbiljno stanje koje predstavlja suženje krvnih sudova nogu ili stomačno-karličnih arterija. Arterijski krvni sudovi nogu, kao i svi drugi arterijski krvni sudovi, dostavljaju hranu, kisik i druge potrepštine do svih organa. Zdravi krvni sudovi su mekahni, elastični, bez naslaga. Tokom života, počinju se kompleksnim procesom taložiti naslage u krvnim sudovima poput kamenca u vodovodnim cijevima. Naslage se prvo talože u zidu krvnog suda, a onda, napredujući, talože se ka lumenu sužavajući ga. Napredujući, bolest dovodi do suženja ili začepljenja krvnih sudova. Kada suženje postane kritično ili kada nastane naglo začepljenje trombom, može se razviti teška klinička slika. Prema svjetskoj statistici, 5% stanovnika u dobi preko 55 godina boluje od ove bolesti.

Koji su simptomi bolest arterija nogu?

To su bolovi u nogama tokom hoda, a kasnije i u mirovanju, otoci, crvenilo, pojavljivanje rana na najmanje povrede koje danima ne zarastaju, gangrena. Kao terminalna posljedica, moguće su amputacije a često i srčani udari (3-5x češće).

Kako se vrši skrining-pregled?

Dijagnoza bolesti arterija nogu, bilo inicijalnog ili uznapredovalog stepena, može se postaviti ultrazvučnim pregledom. Tokom pregleda se mjere: dijametar krvnog suda, brzina protoka, veličina i kvalitet naslaga, te ostale ultrazvučne karakteristike zida krvnog suda. Ovim pregledom se može procijeniti stepen bolesti i opasnost od toga. Pregled je bezbolan, jeftin i traje nekoliko minuta. Ove preglede rade angiolozi i vaskularni hirurzi koji su eksperti u interpretaciji nalaza.

Ko je pod rizikom od obolijevanja?

To su muškarci, stariji ljudi, oni koji imaju povišene masnoće u krvi, visok pritisak, šećernu bolest, pušači, pacijenti s dokazanim bolestima krvnih sudova srca, adipozni i neaktivni pacijenti, te oni s porodičnom sklonošću.

Terapijske mogućnosti

Vaskularni hirurzi su danas jedini ljekari koji mogu sprovesti sve vrste tretmana, od medikamentoznog, minimalno invazivnog, endovaskularnog do hirurškog tretmana. Obavezno je prekidanje pušenja, kontrola pritiska, kontrola nivoa masnoća i šećera u krvi.